برای نخستین‌بار خبرهایی مبنی‌‌بر آزادسازی یک شبکه فیلترشده از سوی مقامات دولتی و قضایی تایید شده است و یک معاون وزیر ارتباطات و دادستان کل کشور تایید کرده‌اند که یوتیوب و برخی سایت‌های دیگر رفع‌فیلتر خواهند شد، اما هر دو مقام گفته‌اند که این آزادسازی برای برخی گروه‌ها مانند خبرنگاران، استادان دانشگاه و دانشجویان خواهد بود.

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، در مراسم معارفه دادستان نظامی استان تهران خبر رفع فیلتر یوتیوب برای برخی افراد مانند دانشجویان و خبرنگاران را تایید کرد و گفت که بحث فیلترینگ و رفع فیلتر برای دستگاه‌ها را در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه تصویب کرده‌ایم. البته این موضوع را چند ماه است که تصویب کرده‌ایم، دستگاه‌ها حسب مورد هرکدام باید نیازهای خودشان را اعلام کنند تا بعداز اینکه نیازشان به کارگروه رسید در دبیرخانه کارهای لازم انجام شود.

دادستان کل کشور افزود: بنابراین ما این آمادگی را داشتیم، پیگیری هم کردیم، به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مربوطه هم نامه زدیم تا کار انجام شود، مقدماتش فراهم شده اما دستگاه‌ها مقداری در انجام کار تاخیر دارند.

پیش از وی یک مقام ارشد وزارت ارتباطات هم از رفع فیلتر محدود یوتیوب خبر داده بود. سجاد بنابی به روزنامه ایران گفت: کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه تصمیم به رفع فیلتر برخی سایت‌ها از جمله یوتیوب برای افرادی چون خبرنگاران، استادان و دانشجویان گرفته است.

فعلا مشخص نیست به جز یوتیوب کدام شبکه‌های دیگر احتمالا برای اقشار تعیین‌شده رفع‌فیلتر می‌شود اما از سال ۱۳۹۶ فیلترینگ تلگرام در ایران موج بزرگی از انتقادها را ایجاد کرد. اواخر سال گذشته مشخص شد تلگرام به‌رغم فیلتربودن پرکاربرترین پیام‌رسان برای ایرانیان است و این شبکه بیش از ۴۵ میلیون کاربر ایرانی دارد. از سوی دیگر توییتر نیز که دیگر شبکه فیلترشده است به شکل گسترده توسط مسوولان کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌رغم درخواست‌های مکرر همچنان به روی کاربران ایرانی مسدود است. به‌نظر می‌رسد ایجاد مسیری برای بازگشایی برخی شبکه‌های اجتماعی مانند یوتیوب، دو جریان حاکم بر حوزه فناوری اطلاعات در ایران را بر سر اجرای مدلی برای اتصال کاربران به اینترنت به تفاهم رسانده است. وزیر ارتباطات و جریان دولت طی ماه‌های اخیر بارها نسبت به فیلترینگ اینترنت انتقاد کرده و درعین حال خاطرنشان کرده‌اند که دولت از قدرت لازم برای بازگشایی و رفع‌فیلتر برخوردار نیستند. از سوی دیگر اما برخی گروه‌ها از جمله در شورای‌عالی فضای مجازی و مجلس عملا وضعیت موجود ارتباط کاربران ایرانی به اینترنت که باعث گسترش میلیون‌ها فیلترشکن بین مردم شده را مطلوب نمی‌دانند. تاکید بر گسترش و توسعه شبکه ملی اطلاعات و کاهش پهنای باند خارجی بخشی از سیاست‌هایی است که از سال گذشته با تدوین سندها و مقررات مختلف پیگیری شده است. با این همه به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی، دولت آزادسازی محدود برخی شبکه‌ها را شرایط قابل حصول‌تری نسبت به رفع فیلترینگ عمومی آنها می‌داند. اما نگرانی کارشناسان از این است که ایجاد این استثناها باعث مسدود شدن کامل مسیرهای دیگر دسترسی به فیلترشکن‌ها شود.

طی روزهای اخیر تحریم‌های جدید تکنولوژیک از سوی برخی شرکت‌ها مانند گوگل علیه کاربران ایرانی نشان داده که استفاده از فیلترشکن‌ها تا اندازه‌ای برای کسب‌وکارها ضروری است و در صورت هرگونه اختلال در فیلترشکن‌ها عملا بخش قابل‌توجهی از کسب‌وکارهای اینترنتی که اقتصاد دیجیتال ایران را راهبری می‌کنند به دردسر بزرگی خواهند افتاد.

وی‌پی‌ان قانونی
بحث وی‌پی‌ان قانونی حداقل برای یک دهه در فضای ارتباطی ایران وجود داشته و عمدتا از سوی مسئولان برای جایگزینی فیلترشکن‌ها مطرح شده است. با این حال مشکلات بسیاری عملا این طرح را تاکنون غیرقابل اجرا کرده است. حالا اما درحالی‌که بحث اینترنت ماهواری‌ای هم مطرح شده بار دیگر طبقه‌بندی کاربران قرار است به اجرا دربیاید. اما همین بحث و مشخص شدن اینکه تنها برخی اقشار از یوتیوب آزاد استفاده خواهند کرد باعث انتقادات بسیاری در شبکه‌های اجتماعی شده است. کاربران معتقدند که بازگشایی محدود یک یا دو شبکه برای برخی از اقشار و ایجاد تبعیض عملا مسیر مناسبی برای استفاده از اینترنت نیست.

در مقابل برخی طرفداران وی‌پی‌ان قانونی معتقدند که از این مسیر و آزادسازی‌های پلکانی می‌توان بحث فیلترینگ شبکه‌های مفید را آرام‌آرام حل‌وفصل کرد. آنها در این مسیر به‌خصوص به تجربه اینترنت ۱۲۸ کیلوبیت اشاره می‌کنند که تا سال‌ها برای کاربران عادی ممنوع بود اما بعد از آنکه اقشار مختلف برای استفاده از آن استثنا شدند عملا محدودیت به‌طور کل کنار گذاشته شد.

تداخل وی‌پی‌ان‌ها و تحریم‌ها
اما به‌نظر نمی‌رسد در شرایط فعلی کسی مجاب به استفاده از وی‌پی‌ان‌های قانونی شود؛ یک دلیل مهم آن هم این است که درحال‌حاضر تحریم‌ها دلیل مهم‌تری برای استفاده از فیلترشکن‌هاست. تقریبا تمام سرویس‌های پولی و بسیاری از سرویس‌های خدماتی به روی کاربران ایرانی مسدود است و در چنین شرایطی استفاده از وی‌پی‌ان و فیلترشکن یک الزام برای زنده ماندن کسب‌وکارهای اینترنتی ایرانی است که هرکدام به نوعی به این خدمات وابسته‌اند.

با چنین شرایطی اضافه شدن یک وی‌پی‌ان (قانونی) جدید که قرار است تنها چند سایت محدود را رفع فیلتر کند مزیتی برای کاربران محسوب نمی‌شود چه بسا که هم‌اکنون نیز با فیلترشکن به راحتی همان شبکه‌ها در دسترس است. درحال‌حاضر بسیاری از برنامه‌نویسان و متخصصان فنی ترجیح می‌دهند اساسا تمام‌مدت به فیلترشکن متصل باشند تا احیانا توسط سایت‌های خارجی شناسایی نشوند. اتفاقات اخیر گوگل در شناسایی کاربران ایرانی حتی به‌رغم استفاده از فیلترشکن نشان می‌دهد حتی همین مسیر هم تا چه اندازه برای کاربران و فعالان اینترنتی ایرانی مخاطره‌آمیز شده است.